AGAPANTHUS - AFRIKAANSE LELIE -KAAPSE LELIE - LIEFDESBLOEM -version française

De Agapanthus is een Zuid-Afrikaans geslacht van overblijvende planten uit de lookfamilie (Alliaceae), al wordt het geslacht door sommigen ook onder de ‘Amaryllidaceae’ gecatalogeerd. Kortom het blijft voorlopig een twistpunt onder taxonomen.

De naam Agapanthus is van het Grieks afkomstig : ‘Agape ‘ betekent liefde en ‘Anthos’ betekent bloem, vandaar ook soms ‘liefdesbloem’ genoemd. In het Engels wordt deze bijzondere plant ook ‘lily of the Nile’ genoemd, wellicht omdat ze aldaar (net als op het eiland Madeira, Canarische Eilanden, Nieuw Zeeland en Australie)in het wild (te)goed gedijt. Toch zijn alle agapanthus variëteiten van herkomst uit Zuid-Afrika, de soorten uit de koudere regio’s staan meestal op berghellingen, zijn bladverliezend en beter bestand tegen de koude in ons klimaat.

De agapanthus of afrikaanse lelies hebben vlezige knolvormige wortels en lange smalle vlezige bladeren. De mooie lange bloemstengels dragen klokvormige of kokervormige bloemen (blauw, wit, violet, pastelblauwtinten ) en deze bloeien meestal in onze klimaatzone van juni tot augustus . De bloemen worden vaak benut als snijbloem en de mooie zaaddozen zijn gegeerd voor droogboeketten. De prachtige violet- blauwe kleurtinten van sommige cultivars worden veroorzaakt door de stof Anthocyanine, hoe zonniger de plant staat hoe meer van deze stof hij zal aanmaken.

Door zijn mooie rechtopgaande groei is de agapanthus (net als de alium) zeer goed geschikt als borderplant (zonnige standplaats).

Agapantus doet het best in goed doorlatende grond op een zonnige standplaats maar ook op arme - en droge gronden (maar de bloei is uitbundiger in betere grond) . Net als hosta’s staat Agapanthus hoog aangeschreven op het menu van naaktslakken en huisjeslakken.

Verzorgingtips :

- De planten nooit te nat zetten, voorzie goede drainage (wortelrot )

- Agapanthus voldoende bemesten met een meststof met laag stikstof gehalte en voldoende fosfor en kalium (bv. 7+ 14 +28 NPK )

- Vergeet het fabeltje dat Agapanthus in een (te) kleine pot het beter doet, in een te kleine pot kruipen de grote vlezige wortels ahw uit de pot en is de volledige inhoud van de pot door wortels ingenomen, wat de bloei absoluut niet ten goede komt.

- Koop geen te dure potten voor uw Agapanthus, vaak zullen deze stevige wortels zich zodanig opspannen binnen de pot dat deze voorzichtig ontmanteld en vernield zal worden

- De Agapanthus is een zonneklopper na een geleidelijke aanpassing aan het zonlicht (na de winter), moet de plant voldoende zon krijgen, dit komt de bloemvorming ten geode !

- Indien ondanks een goede verzorging bloei toch uitblijft kan dit liggen aan het feit dat u over een gezaaid exemplaar beschikt en niet over een degelijke cultivar.

- Bladhoudende Agapanthus moet vorstvrij bewaard worden op een lichte plaats, bijvoorbeeld in de koude kas : temperatuur tussen de 2 en de 8 graden

- Bladverliezende Agapanthus kan wel een paar graden vorst aan (-5 max ) daarom bij strenge vorst in de tuin:  de plant afdekken met plastiek, daarop een laag stro, en daarop wat zand om het wegwaaien van het stro tegen te gaan. Potplanten kan je beschermen met noppenfolie .

Agapanthus inapertus

Bladverliezende agapanthus soort uit het zuidoosten van Zuid-Afrika, met dicht opeengroeiende lange bladeren en hangende dicht opeengroeiende kokervormige bloemen op lange stelen (tot 1,5m hoog) . Gemiddelde breedte = ts 90 en 130cm, hoogte van 100 tot 150 cm.

Agapanthus praecox

Deze groenblijvende (bladhoudende) agapanthus heeft lichtblauwe tot paarse bloemen op tot 90cm lange stengels .

Agapanthus Africanus - meer info

Agapanthus 'Rotterdam' -H: 0,6-0,7m

Agapanthus 'Navy Blue' - H. 80-90 cm

Agapanthus 'Black Panther' syn. 'Black Pantha' - Hoogte 90cm - 100cm

Agapanthus 'Boston' - heel wat steden hebben een afrikaanse lelie die hun naam draagt !

Agapanthus 'Castle of Mey' -90- 100cm H -bloei aug-september

Agapanthus 'Cobalt Cracker '

Agapanthus 'Donau' - liefdesbloem- kaapse lelie - afrikaanse lelie - mooie lichtblauwe variëtiet met een opvallend donkerblauw streepje - bloei : aug.

Agapanthus 'Headbourne White ' - één van de vele 'Headbourne hybriden ' foto collectie Maurice Vergote

Agapanthus 'Dr Brouwer' populaire afrikaanse lelie - hoogte 75-90cm - bloeiperiode : juni - augustus

Agapanthus ' Innsbruck' -compact, middelgroot, rijkelijke bloei H:0,6-0,7m

Agapanthus 'Veendam' - H : 60 cm vroege bloeier !

Agapanthus 'Loch Hope' tot 1,2-1,5m hoog - goed winterhard

Agapanthus 'Maurice' schitterende nieuwe, compacte en diepblauwe variëteit selectie Maurice Vergote

Agapanthus 'Melbourne'

Agapanthus ' Oslo' -2001- Kees Duivenvoorde - bladverliezend -tot 100cm H, licht violet blauw van kleur met purperen middenstreep.

Agapanthus ' Palermo'

Agapanthus 'Phantom' 1990 - zaailing vanuit Coleton Fishacre garden groenblijvend - H 90- 110 cm - bloem wit met licht violetblauwe schijn - mooie gele pollen.

Agapanthus 'Pacific Ocean' -2003 C.H.A. van Eijk - H tot 100cm -bloem licht violet van kleur en wit naar de basis toe

INTERESSANTE LINKS MET ACHTERGROND INFORMATIE

www.agapanthuskwekerij.be

www.agapanthus.nl

www.kwekerijennederland.nl/agapanthussoorte.html

Agapanthus ' Silver Mist' -1993 Dick Fulcher - H 75-95 cm - heel licht violet blauwe schijn - binnenkant bloem zachte purperen schijn

Agapanthus 'Sylvia' - doorbloeiend, compact, kortgesteeld, bladhoudende soort

Agapanthus 'Septemberhemel' - laatbloeier -licht violet blauw - 70-75 cm

Cultureel gebruik –De Agapanthus als magische en medicinale plant .

Zowel bij de Zulu’s als de Xhosa bevolking in Zuid-Afrika kent de Agapanthus diverse magische en medicinale toepassingen. de meest tot de verbeelding sprekende traditie is dat de Xhosa bruid een ketting van gedroogde Agapanthus wortels droeg, deze ketting zou er voor zorgen dat de drager vele krachtige kinderen kreeg en de geboortes zonder complicaties verliepen. De wortels werden tevens gebruikt als middel tegen menstruatiepijnen en tegen barensweeën. Van bepaalde variëteiten maken de Xhosa ook een soort 'pasta' voor de behandeling van gezwollen benen .

Bij de Zulu’s werden Agapanthus wortels toegepast bij hartziekten, verlamming, verkoudheden, borstpijnen ,koorts…, tevens werd het als een beschermmiddel tegen donderstormen aanzien.

De medische kracht berust voor een groot deel op de aanwezigheid van Saponine , een stof die ontstekingsremmend werkt, oedeem tegengaat, hoeststillend is en het immuniteitssysteem ondersteunt.

De gedroogde wortels van de Agapanthus zijn op alle markten in Zuid-Afrika te koop, ze worden steeds geoogst in de winter na de zaadvorming, ze oogsten in de zomer zou volgens het bijgeloof immers hevige donderstormen veroorzaken, een mooi voorbeeld van hoe bijgeloof natuurbehoudend kan werken.

Agapanthus in West Europa :

In de 17de eeuw wordt dankzij de Vereenigde Oost-Indische Companie (V.O.C) de eerste Agapanthus exemplaren uit Zuid-Afrika in Europa ingevoerd. Deze eerste planten gingen vrijwel integraal naar Botanische Tuinen, deze beschikten over kassen (orangerieën) om de planten op een optimale manier te kweken en bestuderen. Het betrof in eerste instantie vrijwel zeker Agapanthus Africanus, bladhoudende soorten, later toen ook meer Oostelijk gelegen gedeelten van Zuid-Afrika ontdekt werden kwam men ook in contact met Agapanthus praecox en bladverliezende soorten.

Dan breekt ahw een periode van bijbelse spraakverwarring aan, een juiste nomenclatuur blijkt steeds een bijzonder moeilijke zaak geweest te zijn en zelfs op vandaag zijn botanici en taxonomen het er niet over eens.

Jacob Breynius (Duits botanicus - 17de eeuw) schreef in 1679 reeds over een Afrikaanse knoldragende 'Hyacint' met blauwe tot schermen verenigde bloemen.

Hortus Medicus Amsterdam beschikte in 1698 reeds over Agapanthus exemplaren dankzij Gerbrand Pancras (directeur van de Oost-Indische Companie, burgemeester van Amsterdam en commissaris van de Hortus Medicus). In deze periode sprak men nog steeds van de Hyacinthus Africanus Tuberosus, Flore caerula.

In 1753 geeft Heister de plant , de naam Tulbaghia en even later dat jaar spreekt Linnaeus van Crinum africanum . Pas in 1789 duikt voor het eerst de naam AGAPANTHUS op , L' Héritier, directeur van de Jardin des plantes de Paris, spreekt dan over Agapantus umbellatus (foutief want had Agapanthus Africanus moeten zijn).In 1824 krijgt de plant dankzij Hoffmannsegg zijn juiste naam !

Gedurende de eerste eeuwen was Agapanthus een plant die vooral bij grote landgoederen toegepast werd, exotische planten waren in trek, en grote kuipen met Agapanthus versierden de binnenplaatsen van talrijke kastelen. In de winter overwinterden de planten in de toen reeds in de mode zijnde orangeriën.

In het begin van de twintigste eeuw kwam men tot de conclusie dat Agapanthus mits de nodige voorzorgen en bescherming ook buiten in de tuinen en parken kon groeien. Een groot promotor en voorstander van toepassing van Agapanthus was 'William Robinson', de promotor van 'Wild gardening' en naar wie het combineren van exotische planten op een 'natuurlijke' manier later ook de 'Robinson stijl' genoemd werd.

Bladverliezende Agapanthus doet het in volle grond mits de nodige winterbescherming steeds beter dan in pot, je hebt wel een goed gedraineerde grond nodig, Agapanthus houdt niet van natte voeten. Op zanderige gronden kan flink wat compost toegevoegd worden om het vocht toch iets beter (maar niet teveel) vast te houden , in kleigrond zal wat compost of split de waterdoorlaatbaarheid bevorderen. Een aan het klimaat aangepaste winterbescherming is noodzakelijk, maar net als er voor een goede spaghetti saus diverse recepten bestaan varieert de aangeraden winterbescherming bij diverse auteurs.

Winterbeschermng bladverliezende Agapanthus : Eind oktober kan je best het (al dan niet reeds afgestorven) bladvan de plant verwijderen en dan de plant met een laagje stro bedekken, daarboven een geperforeerde plastic doorzichtige plastic doek en daar boven dan weer een laag stro, vaak wordt aangeraden daarboven een vliesdoek te leggen en deze mooi met stenen op de plaats te houden. Andere groenkenners raden dan weer een laag aarde er bovenop aan. In gematigde klimaten, dicht bij zee , waar het zelden onder -10°C gaat, volstaat vaak een dubbele(of drievoudige) laag kwalitatieve vliesdoek, dit is heel wat minder omslachtig en makkelijker om in maart bij mooie dagen te verwijderen en bij voorspelde vorst weer aan te brengen. Net als bij Gunnera manicata kan je de plant ook afdekken met een flink dek bladeren en conifeertakken , dan wel regelmatig controleren bij natte winters of er geen rot (van de bladeren) ontstaat.

Bladhoudende Agapanthus kan alleen in pot en mits winterbehuizing (serre, orangerie, matig verwarmde klare ruimte) onze winters overleven. Hier geldt echter dat water meer kwaad kan dan koude, ook in onverwarmde serres lukt het in normale winters om mits bescherming met een dikke laag stro, bladhoudende exemplaren de winter door te krijgen !Vergeet deze bladhoudende soorten echter niet om de 5 tot 6 weken ook wat water te geven tijdens de winterperiode !

De Agapanthus is een zonneklopper !!

In zijn natuulijke habitat staat deze plant in de brandende zon van Zuid-Afrika, ze hebben deze zon dan ook broodnodig om mooi te bloeien. Zon is niet alleen belangrijk voor een goede bloei , maar tevens om rechtopstaande stengels te behouden, net als iedere andere plant groeien deze naar de zon, voelt de plant te veel schaduw langs een bepaalde zijde , dan gaan de stengels echt zoeken naar de zonnekant (halsrijkend ahw).

De juiste voeding geven is noodzakelijk om een gezonde bloei te bekomen !

Na het verwijderen van de winterbeschermingwordt eerst een handjevol gedroogde koemest gegeven (NPK 10-4-8), dit bevat voldoende stikstof en zorgt voor een groeistimulans, enkele weken later wordt dan NPK (7-14-28) toegediend met veel Kali wat de bloei bevordert, later bij het uitbloeien (augustus) wordt nogmaals een beetje (helft) NPK 7-14-28 toegediend.

Koop bij voorkeur goede cultivars met exacte botanische benaming

De reputatie van de Agapanthus is door tal van praktijken op bloemenmarkten en in sommige tuincentra in een slecht daglicht komen te staan. Vaak worden exemplaren in grote kluiten aangeboden, meestal zijn dit planten die van een snijbloementeler komen, die er jaren van geoogst hebben en eens het beste er af is deze planten van de hand doen. Tenzij u uiteraard uit medelijden deze plant nog een tweede kans wenst te geven en geen hoge eisen aan bloei stelt is deze aanschaf echt af te raden. Na jaren intensive care ( en heel wat Kali ) krijg je dan eindelijk weer bloemen te zien, die helaas meestal niet zo spectaculair zijn...

Koop dus geen planten waar enkel Agapanthus bloem wit of bloem blauw bijstaat, maar ga op zoek bij gespecialiseerde kwekers of groencentra, die u de nodige raad en advies en juiste cultivars kunnen bezorgen!

Kwekerijen met Agapanthus cultivars in aanbod :

Belgie : - Agapanthuskwekerij.be - Tim Wyckstandt - Aalter

- Orangerie Jaeken - Reet

- Koen van Poucke - Sint Niklaas

- Arboretum Kalmthout - Kalmthout

Nederland:

- Agapanthuskwekerij P.J.H Zonneveld -2182 DC Hillegom

- Kwekerij De Border - 7495 VG - Ambt - Delden

- Tuingoed Foltz - 9651 AT Meeden

- Kwekerij De Hessenhof - 6718 TC Ede

- Coen Jansen Vaste Planten - 7722 RD Dalfsen

- Kwekerij De Morgen - 1713 RA Obdam

Agapanthus 'Cheney's lane'

Agapanthus 'Bandung'

Agapanthus 'Carta'

Agapanthus 'Johanna'

Agapanthus 'Marijke- bladhoudend, compact H: 0,5-0,7m

Agapanthus 'Midnight Star

Agapanthus 'Phantom'

Agapanthus 'Purple Cloud'H: 1,1-1,3m , afhangende amethystblauwe bloemen

Agapanthus 'Stephanie Charm''

Agapanthus 'White Grace'

Agapanthus 'Paris'

Agapanthus 'Black Buddist''

Agapanthus 'Aberdeen' - H: 0,7-0,8m