PLANTEN VOOR DE SCHADUWTUIN - BOSTUIN EN HALFSCHADUW

SCHADUWPLANTEN IN DE NATUUR.

In de natuur vinden we tal van schaduwgebieden onder bomen en in de slagschaduw van rotsen en hellingen. Met uitzondering van sparrenbossen (te donker) valt er bij loofbossen en dennenbossen vrijwel steeds een boeiende wereld van ondergroeiing te ontdekken. Honderden soorten wedijveren er met elkaar om de beschikbaarheid van ruimte en licht en iedere soort heeft zijn eigen taktiek om zijn concurrenten voor te blijven, sommige planten zoals Geranium, Epimedium, Galanthus nivalis, Hosta ...opteren voor een bodembedekkende strategie waardoor ze de verdamping verlagen en concurrenten de kans ontnemen in hun territorium wortel te schieten, anderen soorten zoals Aconitum, Astilbe, Dicentra, Rodgersia...zoeken de hoogte op en nog anderen zorgen er voor dat ze in de lente nog voor de loofbomen bladeren krijgen hun hoogtepunt bereiken (bolgewassen, Primula, Helleborus, Fritillaria...) en volop kunnen genieten van de aanwezige voeding en vocht (voor de sapstroom van de bomen op gang komt )

EEN EIGEN BOSTUIN AANLEGGEN

Wie over een tuin beschikt met een groepje bomen of enkele prachtige grote exemplaren, die net voldoende gefilterd licht doorlaten kan hier een schitterende schaduw tuin ontwerpen die dagelijks een boeiend spel van licht en schaduw zal ten toon spreiden.

Waar moet je rekening meehouden ? Analyseer zorgvuldig de groeiomstandigheden, kijk hoeveel licht er onder de bomen op diverse tijdstippen van de dag de planten kan bereiken. Hoe is het met de grond gesteld, heel wat tuiniers ruimen plichtsbewust jaar na jaar alle bladeren, waardoor de natuurlijke verrijking van de bodem ontbreekt. Staan de bomen in arme, zandrijke of rotsachtige grond, is de bodem tijdens de zomermaanden kurkdroog en zodanig verdicht met oppervlaktewortels dat er van nature quasi niets onder groeit, dan is het belangrijk in de mate van het mogelijke deze omstandigheden te verbeteren.

Bij de plantenkeuze van vasteplanten, sierstruiken en bolgewassen voor de schaduwtuin is het zeer belangrijk jouw eigen bosbiotoop goed in te schatten alsook de energie,tijd en geld die je er wenst aan te besteden .

Weinig planten doen het goed in de diepste schaduw wanneer de bodem kurkdroog is, compleet doorworteld door de aanwezige bomen en de tuinier geen extra aandacht en inspanning wenst te leveren.

Bomen kunnen op warme dagen tot duizenden liters water uit de bodem opnemen en verdampen via hun bladerdek, bovendien nemen ze ook alle beschikbare voeding in de bodem tot zich op.

 

BEPLANTINGEN IN DROGE EN ARME BOSGROND DIE STERK OPPERVLAKKIG DOORWORTELD IS.

TIPS:

1. Bij het beplanten een ruim plantgat maken en alle aanwezige (haar)wortels van de bomen verwijderen, plantgat vullen met humusrijke grond.

2. Ieder jaar een stevige mulchlaag aanbrengen en de nodige voeding geven.

3. In periodes van landurige droogte voldoende extra watergift geven (druppelbevloeing – beregeninginstallatie)

4. Vooral planten kiezen die van nature in staat zijn deze moeilijke strijd te leveren... tal van schaduwplanten zijn mooie bladplanten (vb Hosta), ze beschikken over grote bladeren om het schaarse licht onder de bomen op te vangen en in hun noodzakelijke fotosynthese te voorzien. Mooie grote bladeren betekent echter ook een grotere verdamping en grotere behoefte aan vocht.

5. Hou er ook rekening mee dat sommige bomen het absoluut niet op prijs stellen dat je de bodem gaat verhogen (mulchlaag, compostlaag) of grote wortels doorzaagt, een typisch voorbeeld hiervan is de beuk. Beuken creeëren ook een typisch redelijk verzuurd milieu, waar meestal enkel kleine (baby)beukjes zich in thuisvoelen. Ook de Amerikaanse eik, momenteel door de overheid als invasief exoot aanzien, schept onder zijn prachtig bladerdek een milieu dat bijna exclusief geschikt is voor zijn nakomelingen. Ruimen van het blad , voldoende grond verwijderen en vervangen door goede neutrale grond is dan ook noodzakelijk om enig resultaat te bekomen.

6. Sommige planten doen het zelfs in deze extreme omstandigheden behoorlijk, bepaalde Epimedium soorten, varens, Hedera (klimop) , Liriope muscari, Pulmonaria (longkruid) en Geranium nodosum bewijzen nu reeds vele jaren in onze tuin onder hoge paardekastanjebomen (Aesculus hippocastanum) hun taaiheid. Al moeten we toegeven dat in de lente van 2011 met zijn 4 maanden droogte we de natuur een handje toegestoken hebben.

7. Expirementeer eventueel door je planten in grote en diepe containers zonder bodem te zetten en in te graven, je kan deze vullen met goede vruchtbare en doorlaatbare grond, selectief bemesten en je voorkomt in de eerste groeifase de concurrentie met de haarwortels van de aanwezige bomen. Bovendien kan je de plant als hij dan toch niet blijkt te gedijen op zijn standplaats makkelijk op een andere locatie uitplanten. In een ruime grote container zal hij zeker niet meer watergift behoeven dan de planten die in volle concurrentie met de haarwortels van de bomen moeten gaan. Een aanrader voor sommige kostbare sierheesters.

SCHADUWBEPLANTING ONDER DIEP WORTELENDE LOOFBOMEN

Bij diepwortelende bomen zoals winter en –zomereik is de concurrentie van de nieuwe beplanting met de haarwortels van de bomen reeds een heel stuk minder, bovendien verdragen ze zonder problemen een jaarlijkse mulch of compostlaag (voeding, verhoging van bodem) waardoor de keuze uit het aantal mogelijke schaduwplanten fors verhoogt en het ‘schaduwtuinieren’ geen eindeloze strijd wordt. Oude exemplaren zijn bovendien vaak flink opgesnoeid waardoor niet alleen gefilterd licht door het bladerdek, maar vaak ook de late namiddagzon of vroege ochtendzon de bodem onder de boom kan belichten. Dit betekent dat de keuze van planten zich gaat uitbreiden tot variëteiten voor de minder diepe schaduw en halfschaduw.

 

VASTE PLANTEN VOOR DE DIEPE SCHADUW (minder dan 2 -3 uur zon )

* Aconitum ( monnikskap)

* Actaea spicata (christoffelkruid)

* Brunnera macrophylla (Kaukasisch vergeet- mij - nietje)

* Campanula latifolia (Breedklokje )

* Convallaria majalis (Lelietje van dalen – meiklokje)

* Corydalis lutea (helmbloem, gele helmbloem, syn.Pseudofumaria lutea )

* Dicentra formosa ( gebroken hartje) – Dicentra spectabilis

* Epimedium (Elfenbloem)

* Geranium (ooievaarsbek : phaeum, nodosum, macrorrhizum)

* Glechoma (Hondsdraf)

* Helleborus (Nieskruid)

* Heuchera (purperkloje , parapluplant )

* Hosta (hartlelie, funkia)

* Hyacinthoides hispanica (boshyacint)

* Ligularia (kruiskruid)

* Pachysandra (schaduwkruid)

* Polygonatum (salomonszegel )

*Primula denticulata (kogelprimula, bolprimula)

*Primula japonica (sleutelbloem, japanse etalageprimula)

*Pulmonaria (longkruid)

*Saxifraga hirsuta (steenbreek)

* Symphytum (smeerwortel)

*Tellima grandiflora

* Viola (viooltje)

*Waldsteinia ternata (goudaardbei)

SIERHEESTERS - STRUIKEN VOOR DE DIEPE SCHADUW (minder dan 2-3u zon)

* Berberis buxifolia 'Nana' ( dwerg zuurbes)

* Berberis julianae (zuurbes)

*Berberis frikartii' Amstelveen'

* Buxus sempervirens (buxus, palmboompje)

*Cornus mas (gele kornoelje )

* Cotoneaster salicifolius ‘Gnom’ (dwergmispel )

* Hydrangea aborescens - (boomhortensia)

* Ilex(hulst)

* Ilex aquifolium (hulst)

* Kalmia latifolia (lepelstruik, lepelboom )

*Laburnums fontanesiana

*LIgustrum (liguster)

* Lonicera pileata (struikkamperfoelie)

* Mahonia aquifolium

* Prunus laurocerasus 'Otto Luyken'

*Sambucus nigra (vlier)

* Skimmia japonica

* Taxus baccata (venijnboom)

*Vaccinium(bosbes)

* Viburnum opulus en viburnum tinus

* Viburnum x burkwoodii

* Viburnum rhytidophyllum

* Vinca minor (kleine maagdenpalm)

 

VASTE PLANTEN VOOR DE HALFSCHADUW ( 3 tot 5 uur avond- of morgenzon )

* alle vaste planten die hoger vermeld ook onder ‘planten voor diepe schaduw staan’

* Ajuga reptans (kruipend zennegroen)

* Alchemilla mollis (vrouwenmantel)

* Anemone nemorosa (bosanemonen)

* Anemone (herfstanemonen)

* Aquilegia (akkeleien)

* Aster divaricatus

* Astilbes

* Astilboides

* Astrantia ( Zeeuws knoopje)

* Bergenia (schoenlappersplant)

* Campanula (klokjesbloem)

* Cardiandra : halfheester uit de Hortensiafamilie, sterft in strenge winters bovengronds af, schermvormige bloemen.

*Centaurea montana ( bergcentaurie)

* Corydalis (Helmbloem) - voorjaarsbloeier, bosplant, houdt van humusrijke niet té droge grond.

* Digitalis ferruginea

* Eupatorium (leverkruid)

* Euphorbia polychroma (wolfsmelk)

* Fritillaria (kievitsbloem)

* Geum (nagelkruid)

* Gillenia

* Hemerocallis (daglelie)

* Heucherella

* Lamiastrum (gele dovenetel)

* Lamium (gevlekte dovenetel)

* Ligularia

* Luzula nivea

* Ophiogon

* Persicaria amplexicaulis (duizendknoop)

* Phodophyllum (voetblad )

* Phytolacca americana (karmozijnbes)

* Primula (sleutelbloem)

* Pulmonaria (longkruid)

* Rodgersia

* Smilacina ( valse salomonszegel)

* Tellima

* Thalictrum (ruit)

* Tiarella (schuimbloem

* Trachystemon orientalis

* Tricyrtis (paddenlelie)

* Trillium (drieblad)

* Trollius (kogelbloem)

* Veratrum ( nieswortel)

* Verbascum (toorts)

* Veronica (ereprijs)

 

SIERHEESTERS VOOR DE HALFSCHADUW ( 3 tot 5 uur avond- of morgenzon )

 

Alle sierheesters die hierboven vermeld zijn voor de diepere schaduw +

Acer palmatum

Amelanchier lamarckii (krentenboompje)

Aucuba japonica - bijzonder sterke, winterharde, groenblijvende struik, vintage-plant , kustplant

Azalea japonica

Azalea mollis

Berberis (zuurbes ) -aanbod populaire soorten

Camellia japonica, sinensis (theeplant)

Chaenomeles japonica (Japanse dwergkwee)

Corylus avellana (hazelaar)

Cottoneaster dammeri (dwergmispel) - groenblijvend.-goede bodembedekker

Daphne odora , D. tangutica, D.laureola -(wintergroen peperboompje) houdt van zware, kalkrijke grond !

Euonymus (alatus, fortunei, planipes..)

Hedera colchica arborescens ( struik -klimop )

Hibiscus (altheastruik )- een overzicht van te koop zijnde Hibiscus soorten

Hydrangea anomala petiolaris (klimhortensia ook goed voor noordermuren)

Hydrangea arborescens ( met o.a 'Annabelle' , 'Strong Annabelle' , 'Pink Annabelle' , Hayes Starburst )

Hydrangea aspera ( fluweelhortensia - aspera macrophylla , sargentiana, 'The Ditch' , ssp. villosa, Kawakami )

Hydrangea heteromalla

Hydrangea macrophylla (bolhortensia en lacecap hortensia’s)

Hydrangea quercifolia (eikenbladhortensia met o.a 'Harmony' , Snow Queen , Burgundy, Ice Crystal )

Hydrangea serrata (Japanse berghortensia's met o.a 'Bleubird' , 'Intermedia', 'Tiara', Shiro Gaku...

Hypericum ‘Hidcote’

Leucothoe

Lonicera xylosteum (rode kamperfoelie)

Osmanthus (schijnhulst)

Photina fraserii ‘Red Robin’

Pieris - rotsheide (japonica)

Prunus laurocerasus (laurierkers)

Rhododendron

Sambucus nigra (vlier)

Symphoricarpos albus (sneeuwbes)

Syringa (sering soorten)

Vaccinium (blauwe bes)

Weigelia

 

VARENS VOOR DIEPE SCHADUW EN HALF SCHADUW

Lang voor van zaadproducerende bloeiende planten sprake was overheersten de varens het land op aarde, de oudste fossielen dateren van rond het Carboon (350 miljoen jaar geleden. Op donkere vochte plekken in de schaduw van bomen , rotsen en gebouwen voelen ze zich op hun best, al kunnen ze ook best wel flink wat droogte overleven. Ze houden ook van een beschutte standplaats in een neutrale tot basische grond (sommige soorten preferen zure grond : zoals o.a de Thelypteris, Blechnum- en Cryptogramma soorten).

 

GROENBLIJVENDE WINTERHARDE VARENS VOOR DE SCHADUWTUIN

Asplenium trichomanes(steenbreekvaren)

Asplenium scolopendrium (tongvaren , zones 4-10, H en B : 20-60cm )

Cyrtomium falcatum (ijzervaren)

Polystichum acrostichoides (stekelvaren uit Noord Amerika Zone 3-9 H 45-60cm –B ‘idem’)

Polypodium vulgare (eikvaren – zone 3-5 – H 25-30 cm B – 25-30cm

Polysticum setiferum (zachte naaldvaren – zone 5-9 – H 45-60cm –B 45-60cm)

 

BLADVERLIEZENDE VARENS VOOR DE SCHADUWTUIN (verliezen hun blad in de herfst)

 

Adianthum pedatum (hoefijzervaren – zones 4-9 – H : 30-60cm B- ‘idem’)

Adianthum pedatum ‘Imbricatum’ (venushaarvaren zones 4-9 H en B : 30-60cm)

Adianthum venustum (afk.Afghanistan & Himalaya- Zone 4-9- H 20-80cm – B: 30-120cm )

Athyrium filix-femina (wijfjesvaren – zones 3-9 – H : 50-150cm – B : 1-2m )

Blechnum spicant (dubbelloofvaren – zones 5-9, H 30-45cm – B : 30-45cm)

Dryopteris erythrosora (niervaren – zones 6-9 – H 60cm – B : 40cm)

Dryopteris filix- mas (mannetjesvaren – zones 4-8 – H: 120cm – B : 60cm)

Matteucia struthyopteris(struisvogelvaren zones 3-10 , H 90-150cm – B: 45-75cm)

Onoclea sensibilis (bolletjesvaren – zones 4-9 : H 60 cm – B : 90cm )

Osmunda regalis (koningsvaren zones 3-10 – H 60cm- 150cm –B : 90cm)

Pteridium aquilinum ( adelaarsvaren- zones 3-10 : H 0,5- 2,5m – B : 9-18m )

Thelypteris palustris (moerasvaren)

Woodwardia areolata (kettingvaren – zone 5-9 – H 50-100 cm B- 50-120 cm )

 

 

Uiteraard zijn er tal van schitterende varensoorten voor een warmer klimaat dan het onze, deze kunnen mits de nodige voorzorgen en de variÎteit in de de gematigde of warme kas overwinteren. Enkele soorten doen het mits instandhouden van een relatief hoge luchtvochtigheid ook als kamerplant.

PLANTENDAGEN IN DE TUIN VAN MAURICE VERGOTE : 10-11 SEPTEMBER 2011

voor meer info en kortingsbons

Galanthus nivalis 'Atkinsii'

Epimedium - Elfenbloem in bloei

Hosta's onder een eikenboom- spel van licht en schaduw

Astrantia's doen het ook in halfschaduw zeer goed

Geranium nodosum kan ook droge beschaduwde condities onder bomen aan

Brunnera macrophylla bloeit nog voor de bomen volledig in blad staan, taaie plant , zaait zich uit.

Heuchera's, Heucherella's en Tiarella's doen het zeer goed in de halfschaduw aan rand van de bostuin

Polygonatum, salomonszegel voelt zich van nature thuis in de bostuin

Hosta montana macrophylla, een majestueuze reus onder de hostasoorten in gezelschap van Hydrange Villosa rechts

Ilex aquifolium 'Van Tol' - hulst zonder stekels

Buxus sempervirens kan schaduw goed verdragen

Skimmia (foto: 'Magic Marlot) kan schaduw zeer goed verdragen en bloeit voor bomen in blad staan

Aquilegia (Akelei - foto: 'Crimson Star') -doen het onder diepwortelende bomen goed.

Ligularia dentata 'Britt Marie Crawford'- ideaal voor halfschaduw en voldoende vochtige standplaats

Eupatorium (leverkruid) doet het behoorlijk onder diepwortelende bomen in halfschaduw

Persicaria amplexicaulis 'Firedance' (foto: in halfschaduw van beukenbomen !)

Tricyrtis(paddelelie) is een bijzonder smaakvolle plant voor de halfschaduw of bosrand

Podophyllum (voetblad - foto :'Spotty Dotty') doet het goed in de halfschaduw onder diepwortelende bomen

Rhododendron en Azalea zijn van nature bewoners van de bosrand (halfschaduw)

Hydrangea arborescens kan makkelijk half schaduw tot bijna diepe schaduw verdragen

Hibiscus (altheastruik), wordt meestal verkocht voor de volle zon, maar doet het ook meer dan behoorlijk in halfschaduw !!

Asplenium scolopendrium angustifolia -groenblijvende winterharde tongvaren

Polystichum setiferum proliferum - zachte naaldvaren, groenblijvend - winterhard

Athyrium filixmas (wijfjesvaren)-bladverliezend in de herfst- kan behoorlijk groot worden!

Osmunda regalis (koningsvaren) -slaat in begin traag aan, maar prachtig eens gesetteled.

Polypodium vulgare (eikvaren) eerder kleinblijvend- groenblijvend in winter

webmaster Dirk Staels

Tuinieren in de schaduw van bomen

Toen we 25 jaar geleden een stuk grond van bijna 5000m2 kochten,had de vorige eigenaar net een dubbele rij zomereiken van 250m lang gekapt (met of zonder vergunning?)

Als haag had de vorige eigenaar ook kleine amper 1m hoge paardekastanjes geplant.Ons terrein blaakte de hele dag in de volle zon .Ook de buurman had een eikenbos aangeplant, maar dit kapbos was eveneens nog vrij laag en leek onschuldig.

15 jaar later was de zonnige tuin van vroeger een halfschaduwtuin geworden, de gekapte eiken schoten fors weer op, de paardekastanjes groeiden als kool en het kapbos van de buurman was reeds meer dan 20m hoog en hulde vanaf 5-6u in de namiddag de tuin in de schaduw

De weide achteraan die bewust verwilderd gelaten werd stond vol zaailingen van lijsterbes, vogelkers, populier, esdoorn, vlier en honderden meters bramen.

De grote vijver van 16 op 5m die eens in de volle zon lag werd een halfschaduwvijver en de lading bladeren die ieder jaar diende geruimd te worden was onhoudbaar.

Om de weide te ontbossen deden we beroep op de beste ruimers die er bestaan: 14 witte geiten van de buurman gingen aan de slag en op enkele maanden was de klus geklaard, ook de honderden meters bramen moesten er aan geloven.

De eikenbomen werden gedund en opgesnoeid,zodanig dat vanaf 3-4u 'smiddags de zon er onder kwam en een aantal paardenkastanjes moesten plaats ruimen om de vijver opnieuw voldoende zon te bezorgen.

Onder de resterende kastanjebomen groeide niets op uitzondering van een schriel plantje roomse kervel of wat 'stinkende gauwe' Ook onder de nu reeds forse eikenbomen kwam met uitzondering van vlier zaailingen weinig of niets te voorschijn.

Door onze professionele aktiviteiten (o.a.tuinbeurzen) kwamen we meer en meer in contact met plantenkwekers en tal van bijzondere planten, werd onze interesse gewekt en vatten we het plan op te experimenteren om deze bosranden te beplanten.

De strook onder de Aesculus hippocastanea(paardekanstanje) werd beplant met epimedium, liriope muscari, astilbes, akelei, geranium, salomonszegel en Heuchera. Reeds snel werd duidelijk dat zonder blijvend menselijk ingrijpen hier weinig van terecht zou komen. De paardekastanje wortelt zo snel oppervlakkig dat een jaar na de aanplant bijna alle planten stagneerden. De Geranium bleef zich echter uitbreiden, Epimedium eveneens. De Liriope muscari bloeide ieder jaar eind van de zomer en ook de Astilbes hielden goed stand mits wekelijks veel extra watergift.

Aan de uiterste rand tegen het dolomietpad waar het meest zon onder de bomen kwam zaaiden we Erysimum en deze deden het bijzonder goed. Salomonszegel overleefde ternauwerdood en ook de akeleien en heuchera's hadden het niet makkelijk, om maar te zwijgen van de Rodgersia's die we op een van onze beurzen gekocht hadden.

We verhoogden het bed met een goede mulchlaag en compost en besloten nog meer voeding en water te bezorgen voor dit moeilijk terrein. De planten doen het thans iets beter en er komen ook spontane zaailingen tevooschijn van Helleborus foetidus, klimop, Euphorbia en Lunnaria annua (judaspenning) en een hortensia zaaiing. Maar het blijft voor de planten een bijzonder harde strijd om te overleven.

Onder de diepwortelende zomereiken bleek alles een heel stuk makkelijker te gaan, mits voldoende licht bleken Rhododendrons en Hortensia's zich er goed thuis te voelen, ook diverse varensoorten bleken zich al snel in hun element te voelen en zich uit te breiden

Hosta's bleken zich hier perfect in hun element te voelen, Heuchera's zorgden voor de nodige kleurschakeringen, Akeleien brachten kleur in de lente en Pulmonaria ('Sissinghurst White) voelde zich er perfect op zijn plaats. Brunnera macrophylla, salomonszegel, Dicentra spectabilis, Anemone, Euphorbia polychroma, Helleborus argutifolius en orientals, Ligularia en Astrantia Major, Campanula, geitenbaard...

Ook op de helling naast de vijver, in de schaduw van de eikenbomen werden hortensia's geplant, Eupatorium, Hosta's, Helleborus, Daruma,Tricyrtis, Heuchera, Astrantia en de Rodgersia's die onder de kastanjebomen nog wegkwijnden voelden zich daar heel wat beter in hun sas

Toch zullen deze herfst ook hier nog een aantal eikenbomen uitgelicht worden om vooral de hortensia's de nodige uren zonnelicht te bezorgen om voldoende bloemen te krijgen en geen te slappe structuur te krijgen.

 

Conclusie: ondanks de negatieve adviezen van heel wat plantenkwekers over de mogelijke beplanting onder eikenbomen blijkt dit mits de nodige zorg perfect mogelijk. Immers de eik is geen pionierboom, hij komt als laatste en de grond is aldus dankzij de voorgangers reeds vrij vruchtbaar gemaakt en ook in de natuur vinden we een gevarieerde vegetatie onder eiken.

Eikenbladeren bevatten wel looizuur een stof die het verteringsproces vertraagt, de grond wat verzuurt en het vreemde zaailingen moeilijk maakt. Als je de bladeren echter tijdig ruimt en samen met de bladeren van andere bomen en tuinafval op de compost hoop laat 'rijpen' dan ondervinden de planten onder de boom er geen hinder van.

 

Het is en blijft boeiend nieuwe soorten uit te testen, vergeet echter nooit dat in periodes van aanhoudende droogte deze planten zowieso extra watergift behoeven. Ook een korte hevige regenbui wordt door het bladerdek meestal niet doorgelaten.

Osmunda regalis - koningsvaren , soms eerste jaren wat moeilijk , nadien een plezier in de tuin

	'AJISAI' Hortensia kwekerij en -Tuin Ruim aanbod kwalitatieve hortensia's voor de halfschaduw, schaduw, gefilterd zonlicht , voorbeeldtuin met meer dan 170 verschillende Hydrangea variëteiten- in volle grond, loc: Sijsele Damme ` www.hortensiakwekerij.be